Bewegen en Bewogen worden, over Menselijk Contact en Vertrouwen
Website van Hermien de Ridder
Hartcoherentie en haptotherapie
Hermien de Ridder is haptotherapeute en heeft zich daarnaast verdiept in de achtergronden en technieken van
wat ‘hartcoherentie’ wordt genoemd (zie hieronder). Ze organiseert sinds mei 2008 trainingen van één dag over
hartcoherentie en symbolisch bewustzijn.
Daarbij maakt ze ook gebruik van praktijkoefeningen en inzichten uit de haptotherapie. De deelnemers komen
uit alle lagen van de bevolking en alle beroepen, ze doen de training lang niet altijd in het kader van hun beroep
maar vaak gewoon voor zichzelf.
Cecile den Herder had een gesprek met Hermien over haar werkwijze en ideeën. Mia van Luttervelt nam deel
aan de trainingsdag Hart & Haptonomie op 29 augustus.
Gesprek met Hermien de Ridder
Cecile den Herder
Hartcoherentie, wat is het?
Ons hart heeft behalve de snelheid waarmee het klopt ook de zogenaamde ‘hartritme variabiliteit’: de variatie die
er blijkt te zijn in de rustperiode tussen twee hartslagen. Deze tijdspanne gaat telkens van een versnelling naar
een vertraging en weer terug, in een min of meer vast patroon dat meetbaar is. Doc Childre is de man die hiernaar
onderzoek deed en ontdekte dat dit patroon van versnellen en vertragen coherent kan zijn (in een grafiek zie je dan
een sinusvorm) of minder coherent (een ‘rommeligere’ chaotischere grafiek).
Daarbij geldt dat hoe groter de variatie, hoe hoger de coherentie. Hij ontdekte ook dat emoties en gedachten van
invloed zijn op het patroon van de hartcoherentie: bij positieve emoties is er een hoge coherentie en bij negatieve
een lage. Een verschil dat overigens al eerder werd gevonden bij andere fysiologische functies die met die van
het hart samenhangen, zoals bloeddruk, hormoonspiegel, spierspanning etc. Je zou kunnen zeggen dat de totale
balans binnen het autonome zenuwstelsel (dat deel van het zenuwstelsel dat de niet bewuste processen in ons
lichaam aanstuurt) reageert op emoties via het limbische systeem
Het door Doc Childre opgerichte bedrijf HeartMath heeft vervolgens een aantal technieken ontwikkeld waarmee
mensen hun hartcoherentie kunnen verhogen. Het effect daarvan op bijvoorbeeld bloeddruk, stresshormonen of
concentratievermogen hebben ze weer onderzocht. Er bleek sprake van een positieve invloed van de
hartcoherentie-bevorderende technieken op onder andere depressie, stress, concentratie, bloeddruk en
hormoonspiegel. Het gaat daarbij om oefeningen die gericht zijn op de ademhaling, concentratie op de hartstreek
en het aanspreken van positieve emoties of herinneringen.
Dit is heel in het kort de theorie en de praktijk van de hartcoherentie. Voor iedereen die meer wil weten hierover
verwijs ik naar de startpagina www.hartcoherentie.startkabel.nl en vooral ook naar de zeer leesbare scriptie van
fysiotherapiestudente Marleen Hazeveld die als link op deze pagina terug te vinden is. Ook in het boek
Uw brein als medicijn van Servan-Schreiber wordt aandacht besteed aan hartcoherentie en de werking van het
autonome zenuwstelsel.
Alles komt samen
Hermien de Ridder is van oorsprong fysiotherapeute. Ze deed de alfaopleiding in Doorn en de therapieopleiding
in Berg en Dal.
Daarna volgde ze de interne opleidingsgroep bij het ITH tot supervisor en praktijkexaminator. Naast haar werk als
haptotherapeute heeft ze veel ervaring opgedaan met groepswerk als coördinator bij het KNGF van intercollegiale
overleggen fysiotherapie
De afgelopen jaren, zo vertelt ze, is ze steeds meer gaan lezen over hartcoherentie en over neurofysiologische
onderzoeken naar de werking van het autonome zenuwstelsel. Ze heeft de eendaagse training gevolgd van het
HeartMath Institute en de meetapparatuur voor hartcoherentie aangeschaft. In dezelfde periode volgde ze een
cursus bij Tjeu van den Berk over symbolisch bewustzijn.
Zijn boeken hadden haar al eerder geïnspireerd (Het mysterie van de hersenstam, Het numineuze). In de cursus
ging het over hoe mensen vaak spreken in beelden en hoe achter die beelden weer een wereld van emoties blijkt
schuil te gaan. Mensen kunnen die emoties oproepen, inclusief de fysieke sensaties door aan de beelden te denken.
Hermien kreeg langzaam maar zeker het idee dat alle verschillende onderzoeken, inzichten en theorieën in elkaar
grepen, in zekere zin zelfs op hetzelfde neerkwamen. Uiteindelijk heeft dat inzicht geleid tot haar initiatief om zelf
die verbinding vorm te geven in een training.
In het voorjaar van 2008 was daarmee de eerste hartdag een feit: ze doopte hem ‘volg je hart’,
later veranderde ze de naam in ‘hart & haptonomie’.
Als Hermien over haar ideeën praat, sprankelt ze, ze is gedreven. Haar belangrijkste doel met de hartdagen is
dat andere mensen er beter van kunnen worden. Dat ze kunnen ontdekken waar het nou eigenlijk om gaat in hun
leven: Wie ben ik? Wat is mijn kern?
Hoe kom ik het best tot mijn recht? Ze zegt ook het prettig te vinden om de dingen die ze weet met anderen
te delen door praktisch bezig te zijn. De hartdag is dan ook een combinatie van uitleg, filmpjes en een aantal
praktische werkvormen, waarbij vooral die laatste vaak op haptonomische leest geschoeid zijn.
Hoe gaat dat in de therapiekamer?
In haar praktijk voor haptotherapie neemt de hartcoherentie een veel minder opvallende plaats in. Ze doet
geen hartmetingen bij cliënten en vertelt alleen bij hoge uitzondering expliciet iets over het fenomeen. Wel staat
ze vaak stil bij de factoren die van invloed zijn op iemands hartcoherentie waarbij ze altijd aansluit bij wat iemand
letterlijk zegt, gebruik makend van iemands symbolisch bewustzijn.
Ze noemt het voorbeeld van een vrouw die vertelt over de moeizame relatie met haar zoon. Hij belt haar minder
vaak dan zij zou willen.
Die morgen nog heeft ze hem gebeld en kreeg het antwoordapparaat. Ze heeft niet ingesproken want
‘dan ben ik weer zo’n lastig mens’.
Hermien pakt die zinsnede dan op: Hoor je wat je zegt? Wat is dat dan, ‘een lastig mens’? Hoe ziet dat eruit?
Door op deze manier naar beelden en associaties te vragen, vergroot ze als het ware - samen met de cliënt -
het ‘lastige mens’ en activeert op die manier het symbolisch bewustzijn.
Vervolgens staat Hermien stil bij het gevoel dat daarbij bovenkomt. Welke emoties roept het bij je op?
Waar voel je dat in je lichaam?
Dit onderzoeken en ontdekken kan tijdens het gesprek met de cliënt plaatsvinden maar ook in contact op de bank.
En nadat ze samen hebben stilgestaan bij het gevoel dat de gedachte oproept, stelt ze de vrouw tenslotte voor
op zoek te gaan naar een ander beeld, de tegenpool van het lastige mens, het liefst positief geformuleerd
(dus niet: “ik ben geen lastig mens”, maar eerder: “ik ben een zorgzaam mens”, of “een leuk mens”).
Ze kan dan ervaren wat het met haar doet als ze deze gedachte onder woorden brengt, wat ze voelt en waar.
Hermien besteedt in haar praktijk veel aandacht aan het bevestigen van cliënten in hun basisveiligheid.
Bij een goede basisveiligheid is er ook een hoge hartcoherentie of in ieder geval de flexibiliteit om die snel weer
terug te vinden nadat je door wat dan ook uit balans bent geweest. Als ik vraag wat voor haar dan het verband is
tussen basisveiligheid en hartcoherentie legt ze me uit:
“In de haptotherapie ontwikkelen mensen basisveiligheid door een affectieve bevestigende aanraking. Ze worden
innerlijk steviger, voelen dat het goed is zoals het is, dat zij goed zijn zoals ze zijn, alleen al omdàt ze er zijn.
Door bezig te zijn met het verhogen van je hartcoherentie – op welke manier dan ook - ga je steeds meer leven
met en vanuit je hart. Dat maakt dat je kan vergeven, dat je dankbaar bent, de dingen kan waarderen zoals ze zijn
en universele liefde ervaart. Ik denk niet dat hartcoherentie-oefeningen de aanraking kunnen vervangen. Ik geloof
wel dat mensen met een verhoogde hartcoherentie meer leven in de frequentie van de liefde en dus ook eerder
geneigd zijn de ander aan te raken omdat ze die ander als goed ervaren en het contact als zinvol.”
In haar training maakt Hermien gebruik van een soort meter van emoties waarbij Liefde bovenaan staat en
Angst onderaan
Hoog in de meter wil zeggen dat de emotie een positieve invloed heeft op de fysiologische processen in je
lichaam (hormoonspiegel, bloeddruk). Daarmee draagt de emotie ook bij aan een hogere hartcocherentie.
Ik merk dat ik wat moeite heb met het onderscheid tussen positieve en negatieve emoties. Woede staat
bijvoorbeeld onder de helft maar mij lijkt gezonde razernij af en toe heel positief. Hermien vindt dat zeker ook
en nuanceert haar model: alle emoties zijn goed, ze horen bij het leven en mogen gevoeld worden, dat staat
voorop. En voor groei in je leven heb je alle emoties, al die wrijving nodig, dat is onmisbaar.
Maar vastgezette woede of onderdrukt verdriet verlagen de hartcoherentie enorm, zo blijkt uit metingen,
terwijl bij een gezonde boosheid de coherentie gewoon hoog blijft. Het gaat dus eigenlijk meer om de eerder
genoemde flexibiliteit: kan iemand verdrietig zijn, dat voelen, opvangen, accepteren maar dan ook weer verder
gaan, er niet in vast blijven zitten.
Een laatste meting…
We zijn bijna aan het einde van ons gesprek over hartcoherentie, symbolisch bewustzijn en haptotherapie.
Ter afsluiting meet Hermien mijn hartcoherentie met een klipje op mijn oor. Op de lap top verschijnen een
lopende grafiek en drie blokdiagrammen: het groene diagram komt omhoog als mijn hartcoherentie hoog
is en het blauwe of rode bij een lagere coherentie.
Ik bekijk de grafiek van mijn eigen hart en ondertussen vult het groene diagram zich: mijn hartcoherentie
is blijkbaar hoog.
Wellicht is dit het resultaat van de flow die ik voelde tijdens dit goed lopende gesprek. Dan stelt Hermien me
een vraag: “Kan jij uit je hoofd uitrekenen hoeveel 19 x 349 is? “Eh, nee” antwoord ik prompt. Ik snap dat ze
me met deze ‘strikvraag’ aan andere dingen wil laten denken maar heb tegelijkertijd niet het idee dat ik van
deze vraag nou erg uit m’n doen raak.
Toch hoor ik nu een lager toontje en zie dat de blauwe kolom zich vult. En daar reageer ik op: nu voel ik de
spanning in mijn lijf wat stijgen en een zeikerig stemmetje in mij zegt: ‘Ja Cecile, hier heb je geen invloed op,
die coherentie gaat z’n eigen gang, nu val je door de mand!’ Pal na die gedachte gaat ook de rode kolom
omhoog en een lage toon piept om aan te geven dat m’n coherentie nu echt laag is. Ik begrijp dat mijn neiging
zelfs hier het ‘goed’ te willen doen de kop op steekt en dat mijn hartcoherentie daar niet bepaald hoger van wordt!
Als ik Hermien vertel wat er gebeurt in mijn hoofd en denk “Ach, ik ben ook gewoon goed
zoals ik ben” verschijnt de groene kolom weer aarzelend in beeld. Ik ben treffend in kaart gebracht!
Hermien de Ridder is haptotherapeute en heeft zich daarnaast verdiept in de achtergronden en technieken van
wat ‘hartcoherentie’ wordt genoemd (zie hieronder). Ze organiseert sinds mei 2008 trainingen van één dag over
hartcoherentie en symbolisch bewustzijn.
Daarbij maakt ze ook gebruik van praktijkoefeningen en inzichten uit de haptotherapie. De deelnemers komen
uit alle lagen van de bevolking en alle beroepen, ze doen de training lang niet altijd in het kader van hun beroep
maar vaak gewoon voor zichzelf.
Cecile den Herder had een gesprek met Hermien over haar werkwijze en ideeën. Mia van Luttervelt nam deel
aan de trainingsdag Hart & Haptonomie op 29 augustus.
Gesprek met Hermien de Ridder
Cecile den Herder
Hartcoherentie, wat is het?
Ons hart heeft behalve de snelheid waarmee het klopt ook de zogenaamde ‘hartritme variabiliteit’: de variatie die
er blijkt te zijn in de rustperiode tussen twee hartslagen. Deze tijdspanne gaat telkens van een versnelling naar
een vertraging en weer terug, in een min of meer vast patroon dat meetbaar is. Doc Childre is de man die hiernaar
onderzoek deed en ontdekte dat dit patroon van versnellen en vertragen coherent kan zijn (in een grafiek zie je dan
een sinusvorm) of minder coherent (een ‘rommeligere’ chaotischere grafiek).
Daarbij geldt dat hoe groter de variatie, hoe hoger de coherentie. Hij ontdekte ook dat emoties en gedachten van
invloed zijn op het patroon van de hartcoherentie: bij positieve emoties is er een hoge coherentie en bij negatieve
een lage. Een verschil dat overigens al eerder werd gevonden bij andere fysiologische functies die met die van
het hart samenhangen, zoals bloeddruk, hormoonspiegel, spierspanning etc. Je zou kunnen zeggen dat de totale
balans binnen het autonome zenuwstelsel (dat deel van het zenuwstelsel dat de niet bewuste processen in ons
lichaam aanstuurt) reageert op emoties via het limbische systeem
Het door Doc Childre opgerichte bedrijf HeartMath heeft vervolgens een aantal technieken ontwikkeld waarmee
mensen hun hartcoherentie kunnen verhogen. Het effect daarvan op bijvoorbeeld bloeddruk, stresshormonen of
concentratievermogen hebben ze weer onderzocht. Er bleek sprake van een positieve invloed van de
hartcoherentie-
en het aanspreken van positieve emoties of herinneringen.
Dit is heel in het kort de theorie en de praktijk van de hartcoherentie. Voor iedereen die meer wil weten hierover
verwijs ik naar de startpagina www.hartcoherentie.startkabel.nl en vooral ook naar de zeer leesbare scriptie van
fysiotherapiestudente Marleen Hazeveld die als link op deze pagina terug te vinden is. Ook in het boek
Uw brein als medicijn van Servan-
Alles komt samen
Hermien de Ridder is van oorsprong fysiotherapeute. Ze deed de alfaopleiding in Doorn en de therapieopleiding
in Berg en Dal.
Daarna volgde ze de interne opleidingsgroep bij het ITH tot supervisor en praktijkexaminator. Naast haar werk als
haptotherapeute heeft ze veel ervaring opgedaan met groepswerk als coördinator bij het KNGF van intercollegiale
overleggen fysiotherapie
De afgelopen jaren, zo vertelt ze, is ze steeds meer gaan lezen over hartcoherentie en over neurofysiologische
onderzoeken naar de werking van het autonome zenuwstelsel. Ze heeft de eendaagse training gevolgd van het
HeartMath Institute en de meetapparatuur voor hartcoherentie aangeschaft. In dezelfde periode volgde ze een
cursus bij Tjeu van den Berk over symbolisch bewustzijn.
Zijn boeken hadden haar al eerder geïnspireerd (Het mysterie van de hersenstam, Het numineuze). In de cursus
ging het over hoe mensen vaak spreken in beelden en hoe achter die beelden weer een wereld van emoties blijkt
schuil te gaan. Mensen kunnen die emoties oproepen, inclusief de fysieke sensaties door aan de beelden te denken.
Hermien kreeg langzaam maar zeker het idee dat alle verschillende onderzoeken, inzichten en theorieën in elkaar
grepen, in zekere zin zelfs op hetzelfde neerkwamen. Uiteindelijk heeft dat inzicht geleid tot haar initiatief om zelf
die verbinding vorm te geven in een training.
In het voorjaar van 2008 was daarmee de eerste hartdag een feit: ze doopte hem ‘volg je hart’,
later veranderde ze de naam in ‘hart & haptonomie’.
Als Hermien over haar ideeën praat, sprankelt ze, ze is gedreven. Haar belangrijkste doel met de hartdagen is
dat andere mensen er beter van kunnen worden. Dat ze kunnen ontdekken waar het nou eigenlijk om gaat in hun
leven: Wie ben ik? Wat is mijn kern?
Hoe kom ik het best tot mijn recht? Ze zegt ook het prettig te vinden om de dingen die ze weet met anderen
te delen door praktisch bezig te zijn. De hartdag is dan ook een combinatie van uitleg, filmpjes en een aantal
praktische werkvormen, waarbij vooral die laatste vaak op haptonomische leest geschoeid zijn.
Hoe gaat dat in de therapiekamer?
In haar praktijk voor haptotherapie neemt de hartcoherentie een veel minder opvallende plaats in. Ze doet
geen hartmetingen bij cliënten en vertelt alleen bij hoge uitzondering expliciet iets over het fenomeen. Wel staat
ze vaak stil bij de factoren die van invloed zijn op iemands hartcoherentie waarbij ze altijd aansluit bij wat iemand
letterlijk zegt, gebruik makend van iemands symbolisch bewustzijn.
Ze noemt het voorbeeld van een vrouw die vertelt over de moeizame relatie met haar zoon. Hij belt haar minder
vaak dan zij zou willen.
Die morgen nog heeft ze hem gebeld en kreeg het antwoordapparaat. Ze heeft niet ingesproken want
‘dan ben ik weer zo’n lastig mens’.
Hermien pakt die zinsnede dan op: Hoor je wat je zegt? Wat is dat dan, ‘een lastig mens’? Hoe ziet dat eruit?
Door op deze manier naar beelden en associaties te vragen, vergroot ze als het ware -
Vervolgens staat Hermien stil bij het gevoel dat daarbij bovenkomt. Welke emoties roept het bij je op?
Waar voel je dat in je lichaam?
Dit onderzoeken en ontdekken kan tijdens het gesprek met de cliënt plaatsvinden maar ook in contact op de bank.
En nadat ze samen hebben stilgestaan bij het gevoel dat de gedachte oproept, stelt ze de vrouw tenslotte voor
op zoek te gaan naar een ander beeld, de tegenpool van het lastige mens, het liefst positief geformuleerd
(dus niet: “ik ben geen lastig mens”, maar eerder: “ik ben een zorgzaam mens”, of “een leuk mens”).
Ze kan dan ervaren wat het met haar doet als ze deze gedachte onder woorden brengt, wat ze voelt en waar.
Hermien besteedt in haar praktijk veel aandacht aan het bevestigen van cliënten in hun basisveiligheid.
Bij een goede basisveiligheid is er ook een hoge hartcoherentie of in ieder geval de flexibiliteit om die snel weer
terug te vinden nadat je door wat dan ook uit balans bent geweest. Als ik vraag wat voor haar dan het verband is
tussen basisveiligheid en hartcoherentie legt ze me uit:
“In de haptotherapie ontwikkelen mensen basisveiligheid door een affectieve bevestigende aanraking. Ze worden
innerlijk steviger, voelen dat het goed is zoals het is, dat zij goed zijn zoals ze zijn, alleen al omdàt ze er zijn.
Door bezig te zijn met het verhogen van je hartcoherentie – op welke manier dan ook -
en universele liefde ervaart. Ik denk niet dat hartcoherentie-
geneigd zijn de ander aan te raken omdat ze die ander als goed ervaren en het contact als zinvol.”
In haar training maakt Hermien gebruik van een soort meter van emoties waarbij Liefde bovenaan staat en
Angst onderaan
Hoog in de meter wil zeggen dat de emotie een positieve invloed heeft op de fysiologische processen in je
lichaam (hormoonspiegel, bloeddruk). Daarmee draagt de emotie ook bij aan een hogere hartcocherentie.
Ik merk dat ik wat moeite heb met het onderscheid tussen positieve en negatieve emoties. Woede staat
bijvoorbeeld onder de helft maar mij lijkt gezonde razernij af en toe heel positief. Hermien vindt dat zeker ook
en nuanceert haar model: alle emoties zijn goed, ze horen bij het leven en mogen gevoeld worden, dat staat
voorop. En voor groei in je leven heb je alle emoties, al die wrijving nodig, dat is onmisbaar.
Maar vastgezette woede of onderdrukt verdriet verlagen de hartcoherentie enorm, zo blijkt uit metingen,
terwijl bij een gezonde boosheid de coherentie gewoon hoog blijft. Het gaat dus eigenlijk meer om de eerder
genoemde flexibiliteit: kan iemand verdrietig zijn, dat voelen, opvangen, accepteren maar dan ook weer verder
gaan, er niet in vast blijven zitten.
Een laatste meting…
We zijn bijna aan het einde van ons gesprek over hartcoherentie, symbolisch bewustzijn en haptotherapie.
Ter afsluiting meet Hermien mijn hartcoherentie met een klipje op mijn oor. Op de lap top verschijnen een
lopende grafiek en drie blokdiagrammen: het groene diagram komt omhoog als mijn hartcoherentie hoog
is en het blauwe of rode bij een lagere coherentie.
Ik bekijk de grafiek van mijn eigen hart en ondertussen vult het groene diagram zich: mijn hartcoherentie
is blijkbaar hoog.
Wellicht is dit het resultaat van de flow die ik voelde tijdens dit goed lopende gesprek. Dan stelt Hermien me
een vraag: “Kan jij uit je hoofd uitrekenen hoeveel 19 x 349 is? “Eh, nee” antwoord ik prompt. Ik snap dat ze
me met deze ‘strikvraag’ aan andere dingen wil laten denken maar heb tegelijkertijd niet het idee dat ik van
deze vraag nou erg uit m’n doen raak.
Toch hoor ik nu een lager toontje en zie dat de blauwe kolom zich vult. En daar reageer ik op: nu voel ik de
spanning in mijn lijf wat stijgen en een zeikerig stemmetje in mij zegt: ‘Ja Cecile, hier heb je geen invloed op,
die coherentie gaat z’n eigen gang, nu val je door de mand!’ Pal na die gedachte gaat ook de rode kolom
omhoog en een lage toon piept om aan te geven dat m’n coherentie nu echt laag is. Ik begrijp dat mijn neiging
zelfs hier het ‘goed’ te willen doen de kop op steekt en dat mijn hartcoherentie daar niet bepaald hoger van wordt!
Als ik Hermien vertel wat er gebeurt in mijn hoofd en denk “Ach, ik ben ook gewoon goed
zoals ik ben” verschijnt de groene kolom weer aarzelend in beeld. Ik ben treffend in kaart gebracht!
Interview door Cecile den Herder
Hermien de Ridder, Erica 14, 3958 HN Amerongen, 0343410590, info@hermienderidder.nl
AGB zorgverlenerscode haptotherapeut 90-037640 AGB praktijkcode haptotherapie 90-(0)16249
KvK 32152670, Lid Vereniging Van Haptotherapeuten VVH registratienr 353 A
AGB zorgverlenerscode haptotherapeut 90-